Czy dysleksja jest chorobą ?
Nie. To są specyficzne problemy w uczeniu się . Na to nie ma lekarstwa. Chorobę się leczy, dysleksji nie, nad dysleksją się pracuje. Na podstawie dotychczasowych badań uznaje się wieloprzyczynowość dysleksji. Oznacza to, że może być ona uwarunkowana genetycznie (poprzez dziedziczenie), jak i organicznie (poprzez czynniki patogenne oddziałujące niekorzystnie na układ nerwowy w okresie ciąży). By stwierdzić to zaburzenie, potrzebne jest pełne badanie psychologiczne, pedagogiczne oraz niekiedy logopedyczne. Diagnozę można postawić dopiero w IV klasie szkoły podstawowej. Wcześniej mówi się wyłącznie o ryzyku dysleksji, ponieważ pewne symptomy tego zaburzenia mogą się wyrównać.
OBJAWY RYZYKA DYSLEKSJI wg kryterium wiekowego
Wiek niemowlęcy (pierwszy rok życia)
Motoryka duża – opóźniony lub nietypowy rozwój ruchowy.
Wiek poniemowlęcy (2-3 lata)
Dzieci mają trudności z utrzymaniem równowagi, automatyzacją chodu. Później zaczynają chodzić, biegać. Są mało zręczne manualnie, nieporadne w samoobsłudze (np. myjąc ręce, ubierając się, jedząc łyżką, zapinając duże guziki), a także mało sprawne w zabawach manipulacyjnych (np. budowaniu z klocków). Zaburzenia dotyczą również funkcji wzrokowej, koordynacji wzrokowo-ruchowej, opóźnienia rozwoju grafo-motorycznego. Dzieci nie próbują same rysować, w wieku 2 lat nie naśladują rysowania linii, w wieku 3 lat nie umieją narysować koła. Są opóźnione funkcje językowe. Dzieci później wypowiadają pierwsze słowa, mają problemy z budowaniem pełnych zdań.
Wiek przedszkolny (3-6 lat)
Motoryka duża – niska sprawność ruchowa w zakresie ruchów całego ciała (dziecko słabo biega, ma kłopoty z utrzymaniem równowagi, z trudem uczy się jeździć na rowerku, źle funkcjonuje w zabawach ruchowych).
Motoryka mała:
- słaba sprawność ruchowa rąk (trudność w wykonywaniu czynności samoobsługowych),
- zaburzona koordynacja wzrokowo-ruchowa (trudnościami z budowaniem z klocków, niechęcią dziecka do rysowania i niski poziom tych prac),
- nieprawidłowy sposób trzymania ołówka w palcach, za słaby lub zbyt mocny nacisk na kartkę,
- brakiem umiejętności rysowania koła – w wieku 3 lat, kwadratu i krzyża w wieku 4 lat, trójkąta i kwadratu- w wieku 5 lat;
Funkcje wzrokowe (nieporadność w rysowaniu, trudnościami w składaniu wg wzoru obrazków pociętych na części, puzzli, wykonywaniu układanek, mozaiki),
Funkcje językowe (opóźniony rozwój mowy, nieprawidłowa artykulacja wielu głosek,
częste przekręcanie wyrazów, wydłużony okres posługiwania się neologizmami, trudności z tworzeniem rymów, trudności z zapamiętaniem krótkich wierszyków i piosenek, trudności z budowaniem wypowiedzi, mały zasób słownictwa).
Lateralizacja – brak przejawów preferencji jednej ręki
– zaburzona orientacja w schemacie ciała i przestrzeni (dziecko nie umie wskazać prawej ręki)
Starszaki (6-7 lat)
Objawy jak wyżej oraz:
– trudności z wykonywaniem precyzyjnych ruchów w zakresie samoobsługi, np. zawiązywanie sznurowadeł na kokardkę, używanie widelca, nożyczek,
– trudności z opanowaniem prawidłowych nawyków ruchowych podczas rysowania i pisania, np. dziecko pomimo wielu ćwiczeń niewłaściwie trzyma ołówek w palcach, w niewłaściwym kierunku kreśli linie pionowe (od dołu do góry) i poziome (od prawej do lewej);
koordynacja wzrokowo-ruchowa – zaburzenia objawiają się:
– trudnościami z rzucaniem i chwytaniem piłki,
– tym, że dziecko źle trzyma ołówek w palcach (nieprawidłowy chwyt), ma trudności z rysowaniem szlaczków, odtwarzaniem złożonych figur geometrycznych (np. rysowaniem rombu w wieku 6-7 lat);
– funkcje językowe – zaburzenia objawiają się jako:
wadliwa wymowa, przekręcanie trudnych wyrazów, błędy w budowaniu wypowiedzi, błędy gramatyczne, trudności z różnicowaniem podobnych głosek (np. z-s, b-p, k-g)
– trudności z dokonywaniem analizy i syntezy wyrazów (jaką głoskę słychać na początku, na końcu wyrazu, składanie liter w wyraz),
– trudności z zapamiętywaniem wiersza, piosenki, więcej niż jednego polecenia,
– trudność z zapamiętywaniem nazw,
– trudność z zapamiętywaniem materiału uszeregowanego w serie i sekwencje, takiego jak nazwy dni tygodnia, pór roku, kolejnych posiłków,
– trudności z układaniem mozaiki, wyodrębnianiem szczegółów różniących dwa obrazki,
– trudności z odróżnianiem kształtów podobnych (np. figur, liter m-n, 1-t-ł , p-g-b-d),
– dziecko nadal jest oburęczne,
– ma trudności ze wskazywaniem na sobie części ciała (np. prawa i lewa ręka, noga, ucho),
– trudności z określaniem pory roku, dnia,
– czyta bardzo wolno,
– głównie głoskuje i nie zawsze dokonuje poprawnej wtórnej syntezy,
– przekręca wyrazy,
– nie rozumie przeczytanego zdania;
– często pisze litery i cyfry zwierciadlanie,
– odwzorowuje wyrazy, zapisując je od strony prawej do lewej.
Stwierdzenie wysokiego ryzyka dysleksji obliguje do podjęcia natychmiastowych działań, czyli przeprowadzenia badania diagnostyczne w poradni psychologiczno – pedagogicznej i skierowania dziecka na ćwiczenia korekcyjno – kompensacyjne. W zależności od rezultatów badań w przypadku niektórych dzieci należy wziąć pod uwagą możliwość powtarzania klasy 0 i uczestnictwa w terapii pedagogicznej. Rezultaty przynoszą też ćwiczenia prowadzone w domu przez rodziców. Oczywiście zajęcia te powinny mieć charakter „pracy w zabawie”. Powinny one odbywać się już wtedy, gdy dziecko jest w wieku przedszkolnym. Dzięki nim zapewnia się dzieciom, których rozwój przebiega nieharmonijnie, możliwość osiągnięcia stanu gotowości szkolnej i pomyślny start w szkole.
Opracowały: mgr Barbara Grotek
mgr Grażyna Gaweł