Nauka pisania jest dla dziecka trudnym i długim procesem. Wymaga przejścia wielu etapów, ćwiczeń i powtórzeń. Podczas czynności pisania ogromna pracę wykonuje zarówno mózg, jak i ręka dziecka. Sprawność tą należy więc ćwiczyć od wczesnego okresu dziecięcego. Istotne jest tu rozwijanie czynności manipulacyjnych i samoobsługowych, nawet u malutkich dzieci.
Działania mające na celu wyrabianie gotowości dzieci do nauki pisania dotyczą :
1.rozwijania u dzieci sprawności psychoruchowej
- orientacji w przestrzeni,
- rozpoznawanie kierunków,
- usprawnianie ręki prawej i lewej,
- rozwijanie pamięci ruchowej,
- kształtowanie koordynacji wzrokowo -ruchowej.
Opanowanie umiejętności odróżniania i kreślenia liter jest ściśle związane z rozpoznawaniem kierunków i umiejętnością zastosowania ich w praktyce. Warunkiem nabywania umiejętności pisania jest dobra orientacja przestrzenna. Rozumienie kierunków związane jest z własnym ciałem i przestrzenią, w której się poruszamy. Rozróżnianie prawej i lewej strony jest także początkiem stronnej dominacji, czyli lateralizacji, która stanowi ważny czynnik dla dalszego prawidłowego rozwoju dziecka.
Dla rozwijania postrzegania zależności położenia i kierunku między przedmiotami można stosować zabawy, w których umieszczane są przedmioty w szeregu, obok siebie, a następnie w pozycjach bocznych, przeciwstawnych, uwzględniając różnice odległości między nimi, rozmieszczając je bliżej i dalej. Należy pamiętać, że jeżeli chcemy wytłumaczyć maluchowi, że kubek trzyma się w ręce prawej, to takiego pokazu należy dokonać z lewej strony, aby była zgodna z pozycją dziecka. Dopiero w kolejnej fazie rozwoju dziecko zaczyna się posługiwać pełnym schematem utrwalonych kierunków. W tym okresie zaczyna pojmować strukturę przestrzeni, rozumie określenia przyimków (za, przed, nad, pod itp.) i przysłówków (z przodu, z tyłu, w górze, na dole, bliżej, dalej itp.).
Odnośnie usprawnianie ręki prawej i lewej to pomocne będzie tu rozwijanie wszelkich czynności samoobsługowych, zabawy polegające na manipulowaniu przedmiotami, zajęcia plastyczno – konstrukcyjne, różnorodne prace ręczne o charakterze użytkowym. Usprawnianiu rąk służą zabawy ruchowe takie jak: rzucanie, toczenie, rzucanie i chwytanie piłek różnej wielkości. Należy przy tym pamiętać, aby dzieci rzucały w przód i do góry, na zmianę prawą i lewą ręką.
Do rozwijania pamięci ruchowej służą zagadki ruchowe, które oparte są na wyobrażeniach znanych dzieciom przedmiotów – rysowanie palcem w powietrzu kształtów do ich odgadywania. W rozwijaniu pamięci ruchowej pomocne są również zabawy, podczas których dzieci imitują ruchem różne czynności.
Istotna cechą motoryczności, mającą ogromne znaczenie w procesie przygotowania do nauki pisania, jest zręczność i koordynacja ruchowa. Aby usprawnić i doskonalić tę sferę można stosować różnego rodzaju zabawy i ćwiczenia, takie jak; układanie (z klockow, patyczków), malowanie, rysowanie, stemplowanie , zabawy ruchowe i gry zręcznościowe.
2. rozwijania sprawności manualnej poprzez ich działalność plastyczno-konstrukcyjną
- techniki przestrzenne,
- techniki płaskie,
- zabawy ruchowo-graficzne,
- zabawy i zajęcia graficzne.
Duży wpływ na rozwijanie sprawności manualnej dla dziecka ma wykonywanie różnych działań, a w szczególności przez prac plastyczno – konstrukcyjnych, które angażują drobne ruchy palców. Działalność plastyczno – konstrukcyjna dzieci przyczynia się do rozwoju spostrzeżeń i wyobrażeń, ułatwia widzenie i porównywanie przedmiotów, ujmowanie różnic i podobieństw.
Działalność plastyczno – konstrukcyjną można podzielić na techniki o charakterze płaskim i przestrzennym.
Biorąc pod uwagę techniki płaskie to zaliczamy tu: rysunek, malowanie,wydzieranie, stemplowanie i wyszywanie.
Natomiast techniki przestrzenne polegają na tworzeniu całości z części, łączenia wielu elementów w jedność. Mamy tu do czynienia z układaniem z klocków różnej wielkości, z różnorodnych materiałów, konstruowaniem z materiału przyrodniczego, odpadów, kartonów itp.
Aby prawidłowo przygotować dziecko do nauki pisania, należy pomóc mu w wytwarzaniu ruchowych wyobrażeń powstawania kształtów graficznych, które ułatwiają dokonywanie prawidłowego odwzorowywania wyrazów i liter. W tym celu wykorzystujemy różne zabawy i ćwiczenia ruchowe, takie jak zagadki ruchowe, które po odgadnięciu przenosimy z ruchowego obrazu na papier. Pomocne są też tu zabawy graficzne np.: rysowanie planu pokoju z uwzględnieniem położenia poszczególnych elementów.
3. zapoznania z symbolami graficznymi i wprowadzenie prób pisania
Celem rozwijania umiejętności pisania istotne są ćwiczenia i zabawy z wykorzystaniem symboli graficznych np. znaków drogowych. Ostatnim z etapów przygotowania do nauki pisania są próby odwzorowywania szlaczków, znaków literopodobnych, a także próby pisania liter, sylab, wyrazów.
Należy zaznaczyć aby wszystkie ćwiczenia które mają na celu przygotować dziecko do wyżej wymienionej umiejętności były dostosowane do jego możliwości.
Artykuł opracowały
Nauczycielki oddziału III: mgr Diana Jastrząb, mgr Ewelina Gaweł