Mówiąc o „motoryce” mamy na myśli ogólną sprawność ruchową człowieka i jego zdolność do wykonywania wszelkich działalności związanych z ruchem. ruchem. Motoryką małą nazywamy sprawność dłoni i palców, motoryką dużą sprawność fizyczną całego ciała.
By prawidłowo stymulować rozwój ruchowy dziecka należy pamiętać, że zaczyna się on od motoryki dużej (ogólnej sprawności ruchowej) aby później przejść do rozwoju motoryki małej. Dziecko, które nie potrafi przejść po wąskiej kładce, najczęściej nie poradzi sobie z pięknym odwzorowaniem szlaczka. Ręka to wyspecjalizowany narząd ruchowo – chwytno – badawczo – poznawczo – komunikacyjny. Dzieci niechętne do działania w obszarze motoryki małej najczęściej mają za sobą negatywne doświadczenia i dlatego muszą zostać odpowiednio zmotywowane i zachęcone do ćwiczeń „łatwym” sukcesem. Mózg w każdym momencie musi sobie poradzić z mnóstwem informacji, jakie są odbierane przez zmysły. Powstają nowe połączenia między neuronami, które nasz umysł rozpoznaje oraz przetwarza i w ten sposób się uczy. Dlatego tak ważne jest stwarzanie różnych doświadczeń, aby dziecko poznawało siebie i swoje możliwości w działaniu. Motoryka mała odnosi się do czynności związanych z użyciem palców i dłoni. Czynności z zakresu motoryki małej pobudzane są poprzez naśladowanie, percepcję, motorykę dużą, a przede wszystkim koordynację wzrokowo – ruchową.
Dziecko w trzecim roku życia potrafi wykonać już pewne precyzyjne ruchy rąk np. wrzucanie monet do otworów skarbonki, nakładanie krążków na patyczek. Chętnie sięga po kredki, potrafi narysować koło, kreskę pionową i poziomą. Trzylatek posługuje się łyżką, widelcem i kubkiem.
Trzylatek w zakresie motoryki małej powinien:
– rysować proste linie pionowe i poziome oraz koło
– budować z klocków wieże
– posługiwać się łyżką, widelcem i kubkiem
– wykonywać podstawowe czynności higieniczne (korzystać z toalety, myć i wycierać ręce)
– wkładać różnego kształtu klocki do właściwych otworów
W czwartym roku życia dziecko robi postępy w zakresie pisania i rysowania. Odwzorowuje podstawowe kształty (linie proste pionowe i poziome, koło). Podejmuje się rysowania po śladzie prostych wzorów (misia, auta, domku). Dzieci czteroletnie swobodnie budują różne konstrukcje z klocków, lepią z plasteliny, zwiększają swoją samodzielność w zakresie samoobsługi (je samodzielnie łyżką i widelcem, samodzielnie korzysta z toalety, rozbiera się i ubiera z różnych części garderoby, myje i wyciera ręce itp.)
Czterolatek w zakresie motoryki małej powinien:
– odwzorowywać linie prostą, koło, kwadrat lub prostokąt i krzyżyk
– rysować po prostym śladzie
– usprawnić swoją samoobsługę
– zamalowywać powierzchnię kartki lub jej wyznaczony fragment (bez precyzyjnego trzymania się wyznaczonych krawędzi)
U dzieci pięcio i sześcioletnich doskonalą się umiejętności w zakresie samoobsługi. Samodzielnie już ubierają się i rozbierają, zapinają i rozpinają guziki, niekiedy potrafią również zasznurować buty. Doskonalą również swoje ruchy rąk podczas pisania i rysowania. Pojawiają się rysunki tematyczne.
Pięciolatek i sześciolatek w zakresie motoryki małej powinien:
– posiadać umiejętność pełnej samoobsługi
– tworzyć rysunki tematyczne
– mieć precyzyjne ruchy dłoni (nawlekać koraliki, zapinać i rozpinać guziki, zamalowywać płaszczyzny itp.)
Przykłady ćwiczeń usprawniających motorykę małą u dzieci w wieku przedszkolnym::
- swobodne bazgranie na dużych arkuszach papieru, flamastrami,
- kredkami świecowymi, pastelami
- nawlekanie koralików, przewlekanie sznurków, tasiemek, sznurowadeł,
- wieszanie ubranek dla lalek na sznurku i przyczepianie ich klamerkami do bielizny
- zamalowywanie dużych powierzchni farbami grubym pędzlem,
- zamalowywanie obrazków w książeczkach do malowania
- obrysowywanie szablonów
- zbieranie drobnych elementów pieniążki, ziarenka,- palcami- kciukiem i wskazującym
- cięcie po narysowanych liniach – prostych frędzelki, – falistych serwetki
- wycinanie najpierw prostych, potem nieco bardziej skomplikowanych kształtów z papieru kolorowego
- ugniatanie papierowych kul i rzucanie nimi do celu
- wykonywanie drobnych ruchów palcami: spacerowanie palcami po stole,
- zabawa, idzie kominiarz po drabinie, naśladowanie gry na pianinie,
- odtwarzanie rytmu padającego deszczu
- zabawy z plasteliną, modeliną, masą papierową najpierw kuleczek,
- stemplowanie i kolorowanie
- wydzieranie z kolorowego papieru i naklejanie wydzieranki na papier
- rysowanie w liniach wzorów literopodobnych i szlaczków
- strząsanie wody z palców
- zgniatanie kartki papieru jedną ręką w małą kulkę
- zabawy pacynką
- zabawy guziczkami
- wyszywanki dla dzieci
- krążenia palcami, np. jednego palca wokół drugiego nieruchomego.
- ćwiczenia dłoni- wymachy, krążenia, uderzenia, pocierania, otwierania zamykania
- ściskanie piłeczek
- zwijanie palcami chusteczek, apaszek
- rysowanie patykiem po ziemi
- faliste ruchy ramion – zabawa w przylot i odlot bocianów
- gry w pchełki, bierki, kręgle, bilard stołowy
- rzucanie woreczków lub piłeczek – kto dalej
- toczenie piłki do dołka
- podbijanie balonika wyłącznie palcami prawej i lewej ręki
- „rysowanie” palcami w powietrzu określonego przedmiot
- układanie z elementów geometrycznych postaci ludzkich, zwierząt, domków itp.
- układanie z patyczków, np. płotów
- ugniatanie plasteliny na „placki” i wypełnianie nimi wskazanych powierzchni,
- ustawianie z klocków wieży, budowanie domów, mostów,
Jednym z przykładów ćwiczeń usprawniających sprawność manualną są zabawy paluszkowe niezwykle lubiane przez dzieci
Tędy płynie rzeczka
Tędy płynie rzeczka, (ruch falisty od głowy do bioder),
idzie pani na szpileczkach, (stukanie palcami wskazującymi wzdłuż kręgosłupa),
Tu przebiegły konie – patataj, (stukanie piąstkami wzdłuż kręgosłupa),
tędy przeszły słonie, (klepanie dłońmi ułożonymi w kształcie łódeczki),
A tu idzie szczypaweczka, (leciutkie szczypanie od krzyża do głowy),
zaświeciły dwa słoneczka, (dłonie otwarte, palce złączone, masaż spiralny),
Spadł drobniutki deszczyk, (lekkie pukanie wszystkimi palcami),
czy przeszedł cię dreszczyk? (lekkie szczypanie szyi),
„Rodzinka”
Ten paluszek to jest dziadziuś, (kciuk)
a ten obok to babunia, (wskazujący)
Ten paluszek to jest tatuś, (środkowy)
a ten obok to mamunia. (serdeczny)
A ten to dziecinka mała ……(tu pada imię dziecka – mały palec)
I jest rodzinka cała (zamykamy rączkę dziecka w piąstkę).
Idzie myszka do braciszka.
Idzie myszka do braciszka.
Tu wskoczyła, tu się skryła.
(ruchy tak jak w zabawie ,,Idzie rak”. Na słowa „tu wskoczyła, tu się skryła” chowamy rękę pod pachę, a następnie za kołnierz dziecka).
Opracowanie: mgr Anna Miszczuk