I. Podlasińska: „ Droga do czytelnictwa wiedzie przez aktywny udział rodziców w tym procesie (…) Nikt i nic nie może ich w tym wyręczyć. Biblioteka, przedszkole, szkoła mogą być tylko pomocą”.
Na rozwój aktywności czytelniczej dziecka największy wpływ ma dom rodzinny, ponieważ to w nim ono się wychowuje oraz pod jego wpływem kształtuje swoją osobowość. Pierwszy kontakt z książką zawdzięcza dziecko głównie rodzicom, którzy mu opowiadają lub czytają bajki. Rodzice mający zainteresowania czytelnicze na pewno potrafią przekazać je także swoim dzieciom. Początkowo będzie to wspólne przeglądanie książeczek, częste czytanie dziecku interesujących baśni i opowiadań. Stopniowo, w miarę coraz lepszego opanowania przez dziecko techniki czytania, można czytać z nim na zmianę. Wiek przedszkolny to czas przechodzenia dziecka od zabawy, polegającej na odwracaniu kartek na chybił trafił lub nawet używania książek jako pewnego elementu zabaw, do systematycznego oglądania ilustracji, a następnie do zainteresowania tekstem. Dziecko uświadamia sobie fakt, że obrazki przedstawiają jakąś treść, że można z nich coś wyczytać, że obcowanie z książką daje wiele pozytywnych doznań. Rozwój zainteresowań czytelniczych uwarunkowany jest dojrzewaniem całej osobowości. Aby dojść do etapu samodzielnego, wnikliwego i krytycznego czytania, dziecko musi przejść przez określone etapy rozwoju czytelniczego, a mianowicie: oglądanie ilustracji, słuchanie wierszy, opowiadań, baśni, własne opowiadania. Już trzyletnie dziecko chętnie słucha opowiadania mamy, nauczycielki, jeśli jest ono ciekawe, pogodne, ładnie ilustrowane. To samo odnosi się do przekazywania utworów starszym dzieciom. Mogą one jednak przeżyć już czasem chwilę grozy, byle tylko trwała krótko i dobrze się kończyła. Takim dzieciom często pozostawia się już pewien problem do samodzielnego rozwiązania, co dzieci bardzo lubią. Czytając dzieciom książki, musimy jednak uwzględnić możliwości ich percepcji, cechy osobowości, wrażliwość emocjonalną, zainteresowania poznawcze. Dla niektórych nadmiernie emocjonujące sytuacje mogą stanowić zbyt silne przeżycie, wywołać długotrwałe lęki, podczas gdy dla innych dzieci taka doza emocji może tylko wzbogacić doznania. Dobierając literaturę dla dzieci w wieku przedszkolnym musimy pamiętać również o tym, że dzieci lubią się śmiać. Dlatego tak chętnie słuchają humorystycznych utworów Jana Brzechwy, Juliana Tuwima, Wandy Chotomskiej, czy też innych autorów literatury dziecięcej. Uśmiech, dowcip, właściwie pojęta satyra, pogłębiając odbiór utworu literackiego, mogą stanowić cenną pomoc w pracy wychowawczej. Ponadto mali czytelnicy mają niezwykłą wrażliwość językową. Już trzy-, czterolatki cieszą elementy dźwiękowe języka, wyrażenia dźwiękonaśladowcze, odtwarzanie głosów ptaków („Ptasie radio” J. Tuwima), odgłosów wydawanych przez różne maszyny („Lokomotywa”), śmiesznie brzmiące wyrazy lub nazwiska bohaterów. Z wiekiem do wrażliwości i reakcji na brzmienie słów dochodzi reakcja na niespodziankę, jaką niesie treść. Humorystyczne utwory mogą bawić małych i dorosłych odbiorców. Wspólne czytanie
(z rodzicami, z nauczycielką w przedszkolu) staje się dla dzieci okazją do ćwiczenia dowcipu, skojarzeń myśli i słów. Może również przyczynić się do wyrabiania w dzieciach poczucia humoru, cechy pozwalającej zachować pogodę ducha w wielu trudnych sytuacjach. Wiele utworów może stanowić punkt wyjścia do wspólnych działań poznawczych, rozbudzających zainteresowania dziecka. Dziecko w pewnym momencie dostrzega, że oprócz własnego, bliskiego otoczenia – domu, ulicy, przedszkola – istnieje inny, daleki świat, o którym można dowiedzieć się właśnie z książek. Z różnymi bohaterami dzieci mogą odkrywać tajemnice przyrody, przenieść się do dalekich krain, na inne kontynenty. Dzięki utworom o tematyce przyrodniczej można zachęcić dziecko do obserwacji roślin i zwierząt. Ważnym czynnikiem kształtującym zainteresowania czytelnicze dzieci w wieku przedszkolnym jest zapewnienie im dostępu do książek. Dużą rolę w tym względzie odgrywają „kąciki książki”, „biblioteczki grupowe”. Poza tym każde dziecko powinno już mieć w domu swoją biblioteczkę. Może być najskromniejsza – mieścić się choćby w kartonowym pudełku, wydzielonym miejscu na regale, w szufladzie. Ważne jest, aby od najmłodszych lat dziecko przyzwyczajało się do posiadania książek, polubiło je, nauczyło się z nimi obchodzić i szanować je. Ważne, aby miało łatwy dostęp do swego księgozbioru i od początku było wdrażane do utrzymania w swojej biblioteczce ładu i porządku.
Badania naukowe potwierdzają, że głośne czytanie dziecku:
• buduje mocną więź między dorosłym i dzieckiem
• zapewnia emocjonalny rozwój dziecka
• rozwija język, pamięć i wyobraźnię
• uczy myślenia, poprawia koncentrację
• wzmacnia poczucie własnej wartości dziecka
• poszerza wiedzę ogólną
• ułatwia naukę
• uczy wartości moralnych, pomaga w wychowaniu
• zapobiega uzależnieniu od telewizji i komputerów
• chroni przed zagrożeniami ze strony masowej kultury
• kształtuje nawyk czytania i zdobywania wiedzy na całe życie
Złota Lista Książek do czytania dzieciom
opracowana przez Fundację ABCXXI – Cała Polska czyta dzieciom
Wiek 0-4 lata:
Marta Bogdanowicz (opracowanie) – Rymowanki – przytulanki
Paulette Bourgeois, Brenda Clark – seria o Franklinie
Jan Brzechwa – Wiersze i bajki
Gilbert Delahaye – seria o Martynce
Barbara Gawryluk – Dżok, legenda o psiej wierności
Dimiter Inkiow – Ja i moja siostra Klara
Czesław Janczarski – Miś Uszatek
Janosch – Ach, jak cudowna jest Panama; Ja ciebie wyleczę, powiedział Miś
Astrid Lindgren – Lotta z ulicy Awanturników
Sam McBratney – Nawet nie wiesz, jak bardzo Cię kocham
Nele Most, Annet Rudolph – Wszystko moje; Co wolno, a czego nie wolno
Beata Ostrowicka – Lulaki, pan Czekoladka i przedszkole; Ale ja tak chcę
Joanna Papuzińska – Śpiące wierszyki
Renat Piątkowska – Opowiadania z piaskownicy
Julian Tuwim – Wiersze dla dzieci
Wojciech Widłak – seria o panu Kuleczce
Agata Widzowska-Pasiak – Dreptak i pępek świata
Wiek 4-6 lat:
Florence and Richard Atwater – Pan Popper i jego pingwiny
Hans Christian Andersen – Baśnie
Wanda Chotomska – Wiersze, Pięciopsiaczki
Carlo Collodi – Pinokio
Waclaw Čtvrtek – O gajowym Chrobotku; Bajki z mchu i paproci
Astrid Lindgren – seria o Pipi Pończoszance, Emil ze Smalandii
Hugh Lofting – seria o Doktorze Dolittle
Kornel Makuszyński – Przygody Koziołka Matołka
Małgorzata Musierowicz – Znajomi z zerówki
Alan A. Milne – Kubuś Puchatek, Chatka Puchatka
Renata Piątkowska – Na wszystko jest sposób; Nie ma nudnych dni
Barbara Stępniak-Wilk – Tulisia
Małgorzata Strzałkowska – Leśne głupki; Wierszyki łamiące języki
Danuta Wawiłow – Wiersze
Opracowanie: mgr Anna Miszczuk