Rozwój cywilizacyjny, nieustanne i szybkie tempo zmian zachodzących w środowisku otaczającym dziecko odbija się w sposób niekorzystny na narządy ruchu, a także narządy wewnętrzne, zwiększając tym samym niewydolność układu oddechowego i sercowo-naczyniowego. U dzieci i młodzieży pojawiają się wady postawy i deformacje stóp. Zmianom tym, traktowanym jako przejaw procesu ewolucji można by nie przeciwdziałać, gdyby nie upośledzały one wydolności organizmu. Ponieważ ograniczają one jego możliwości funkcjonalne, należy je uznać za niekorzystne i drogą odpowiednich czynników ograniczyć lub usunąć ich negatywny wpływ. Postępowanie wyrównawczo-korekcyjne ma na celu likwidację wady lub zahamowanie jej dalszego rozwoju, a tym samym przywrócenie prawidłowej postawy ciała. Proces wyrównywania jest długotrwały i może trwać kilka lat, musi też być przemyślany i konsekwentnie stosowany, aby dał oczekiwane rezultaty. Wady niezauważone i nie korygowane nasilają się w miarę dojrzewania i dorastania dziecka. Nie korygowane w porę mogą nawet doprowadzić do trwałych zniekształceń
i w konsekwencji do kalectwa.
Najważniejsze w profilaktyce jest:
• utrzymanie prawidłowej postawy w czasie zajęć szkolnych i w domu,
• właściwe odżywianie,
• siedzenie w odpowiednio dostosowanych do wzrostu stolikach i krzesełkach,
• chodzenie w odpowiednim obuwiu,
• przestrzeganie higieny osobistej,
• stosowanie na zajęciach ruchowych w młodszych klasach zabaw i ćwiczeń
na czworakach,
• pływanie.
Przewidywane osiągnięcia :
• zna swoje ciało i jego potrzeby,
• przestrzega higieny pracy, wypoczynku i zabawy,
• rozumie znaczenie dbania o własne zdrowie,
• chętnie wykonuje ćwiczenia ruchowe,
• umie wykonać poprawnie ćwiczenie,
• rozwija swoją sprawność fizyczną,
• zachowuje zasady bezpieczeństwa podczas zajęć ruchowych,
• prawidłowo wykorzystuje swoje ciało w czynnościach praktycznych,
• umie wykonać wiele ćwiczeń rozwijających go fizycznie i sprawiających przyjemność,
• potrafi ocenić własne możliwości,
• umie pokonać strach przed wykonaniem trudniejszego ćwiczenia,
• chętnie uczestniczy w zabawach ruchowych respektując ich zasady.
Klasyfikacja wad postawy ciała – przyczyny i skutki
Plecy okrągłe
Przyczyny :
• przyjmowanie złej (skulonej ) pozycji podczas siadu, zabawy i oglądania telewizji,
• odrabianie lekcji przy okrągłym stole,
• nieodpowiednie noszenie ciężarów,
• niewłaściwe trzymanie się, nawyk złej postawy,
• osłabienie mięśni grzbietu,
• schorzenie kręgosłupa,
• niewłaściwe ułożenie podczas snu.
Skutki :
• ograniczona ruchomość klatki piersiowej i utrata swobody oddychania,
• skłonność do schorzeń górnych dróg oddechowych,
• ograniczona praca serca,
• mniejsza wydolność fizyczna organizmu.
Przeciwwskazania:
• skoki,
• intensywne biegi,
• ćwiczenia z obciążeniem i dźwiganie w pozycji wysokiej,
• ćwiczenia siłowe kończyn górnych.
Wskazania :
• pływanie stylem grzbietowym,
• gra w mini siatkówkę,
• ćwiczenia wyprostne i oddechowe,
Nadmierne pochylenie kręgosłupa do przodu w odcinku lędźwiowym (plecy wklęsłe)
Przyczyny :
• złe ułożenie podczas snu,
• noszenie tornistra ze zbyt długimi paskami,
• nieprawidłowy sposób noszenia ciężkich przedmiotów,
• zbyt wczesne noszenie wysokich obcasów,
• przodopochylenie miednicy,
• osłabienie mięśni brzucha i przykurcz mięśni grzbietu.
Skutki:
• złe ułożenie narządów wewnętrznych w jamie brzusznej,
• zaburzenie czynności trawienia,
• zaburzenia w miesiączkowaniu u dziewcząt,
• chroniczne zaparcia,
• bóle kręgosłupa.
Przeciwwskazania:
• niektóre ćwiczenia gimnastyczne jak : mostek, stanie na rękach przy drabinkach, wszelkie odchylenia do tyłu,
• skoki, zeskoki,
• długotrwałe marsze z obciążeniem.
Wskazania :
• pływanie na grzbiecie,
• jazda na sankach, łyżwach, nartach,
• jazda na rowerze,
• zabawy i ćwiczenia na czworakach,
• „koci grzbiet”.
Plecy płaskie
Przyczyny :
• pionowe ustawienie kości krzyżowej,
Skutki :
• brak amortyzacji kręgosłupa,
• bóle głowy podczas czynności lokomocyjnych,
• bóle kręgosłupa.
Przeciwwskazania:
• zwisy na drabinkach i na drążku,
Wskazania:
• wszystkie inne ćwiczenia
Skrzywienie boczne kręgosłupa (skolioza)
Przyczyny:
• asymetria długości kończyn,
• jednostronne płaskostopie,
• jednostronne zwichnięcie biodra,
• niedostosowanie ławki szkolnej do wzrostu dziecka,
• siedzenie na podkurczonej nodze,
• stałe obciążanie jednej ręki,
• nawykowe stanie na jednej nodze,
• spanie na tym samym boku,
• noszenie tornistra na plecach z nie wyregulowanymi paskami,
• obronna pozycja przed bólem,
• jednostronne osłabienie wzroku lub słuchu,
• noszenie młodszego rodzeństwa na jednym ręku,
• osłabienie mięśni tułowia.
Skutki:
• zaburzenie symetrii budowy ciała,
• zniekształcenie kręgosłupa i żeber,
• zmniejszenie pojemności życiowej płuc,
• przedwczesne zmiany przeciążeniowe, zwyrodnienia,
• zaburzenia czynności narządów wewnętrznych,
Przeciwwskazania:
• intensywne i długotrwałe biegi, długotrwałe marsze,
• skoki,
• dźwiganie ciężarów,
• rzuty kulą, oszczepem,
• przewroty, mostki i inne ćwiczenia gimnastyczne obciążające kręgosłup.
Wskazania:
• pływanie,
• ćwiczenia i sporty symetryczne
Kolana koślawe w kształcie „X”
Przyczyny:
• krzywica,
• nadwaga,
• niedobór witaminy D,
• zmuszanie dziecka do wczesnego wstawania i chodzenia.
Skutki:
• płaskostopie,
• niewydolność chodu,
Przeciwwskazania:
• długie spacery,
• długie przebywanie w pozycji stojącej,
• ćwiczenia w rozkroku.
Wskazania:
• skład skrzyżny.
Kolana szpotawe w kształcie „O”
Przyczyny:
• krzywica,
• otyłość,
• zbyt wczesne zmuszanie dziecka do stawania i chodzenia,
Skutki:
• bóle kończyn dolnych
Przeciwwskazania:
• długie spacery i przebywanie w pozycji stojącej,
• siad skrzyżny.
Wskazania:
• dużo słońca,
• unikanie kojców.
Stopa płaska
Przyczyny:
• przynaglanie dziecka do wczesnego chodzenia,
• wczesne ubieranie w buciki, zbyt długie i męczące spacery,
• otyłość,
• skoki na twardym podłożu, skoki ze schodów, gra w „gumę”
• siedzenie w szkole ze zwisającymi nogami,
• długotrwałe leżenie w łóżku spowodowane chorobą
• stojący tryb życia,
• stałe chodzenie w obuwiu na sztywnej zelówce,
• długotrwałe marsze z dużym obciążeniem ,
• krzywica, niedobór witaminy D,
• niewydolność mięśni stóp.
Skutki:
• upośledzeni czynności lokomocyjnych, chodzenia, biegania,
• przeciwwskazania jak wyżej.
Wskazania:
• chodzenie po miękkim podłożu,
• chodzenie w obuwiu z wkładką ortopedyczną,
• ćwiczenia wzmacniające mięśnie stóp.
Przykładowe ćwiczenia profilaktyczne, do zastosowania
w warunkach domowych
Przyrządy i przybory: woreczki np. z grochem
• marsz w pozycji skorygowanej z woreczkiem na głowie np. między stolikami.
• stanie przy ścianie w pozycji skorygowanej, ręce uniesione wysoko, przekładanie woreczka z jednej ręki do drugiej.
• w pozycji stojącej skorygowanej przekładanie woreczka z jednej ręki do drugiej naprzemiennie za plecami.
• siedząc na krzesełku, trzymanie woreczka stopami, unoszenie wyprostowanych nóg na wysokość kolan.
• pozycja j.w, unoszenie zgiętych kolan z woreczkiem do brody.
• ćwiczenie w parach, siedząc na krzesełkach, woreczki między stopami, przekazanie przekazanie woreczka nie pomagając sobie rękami.
• w siadzie skrzyżnym – przenoszenie woreczka rękami przodem w górę – wdech, opuścić bokiem – wydech.
• ćwiczenia równoważne. chwyt palcami stóp woreczka – stanie jednonóż, ramiona w bok.
Bez przyborów
• klęk podparty na dłoniach, trzymać plecy proste napinając mięśnie brzucha
i pośladków. zamiennie prostować jedną nogę w tył, palce stopy przeciągać,
a głowę wyciągnąć do przodu (nogę trzymać na jednym poziomie z głową. stopniować trudność. lewą nogę prostować do tyłu – prawe ramię wyciągnąć do przodu i odwrotnie. (cel: wzmocnienie mięśni pośladków i grzbietu, ćwiczenie równowagi).
• ćwiczenia w klęku podpartym „koci grzbiet” i „kotek pije mleczko” (cel: mobilizacja kręgosłupa, rozciągnięci i wzmocnienie mięśni tułowia)
• klęk podparty, oderwanie prawej ręki od podłogi i przenoszenie jej bokiem w górę pokazując sufit, przejście do lewej ręki. (cel: wzmocnienie mięśni ściągających łopatki i rozciąganie mięśni piersiowych).
• marsz po sali, pozycja skorygowana, ręce ułożone w „skrzydełka”
Przyrządy i przybory: ławeczki gimnastyczne
• leżenie tyłem na ławeczce, chwyt dosiężny za brzegi ławki, nogi w kolanach ugięte podciąganie się na ławce tyłem.
• leżenie tyłem na ławce, nogi w kolanach ugięte, podciąganie kolan do brzucha.
• leżenie przodem na ławeczce, ślizgi przodem.
• leżenie w poprzek ławki (ręce i nogi na podłodze), plecy uniesione, przejście
do końca ławki.
• pozycja j.w., toczenie się na „okrętkę” do końca ławki.
Przyrządy i przybory : piłki zwykłe, kocyki
• w parach – napinanie klatki piersiowej, mocowanie z kolegą, kto mocniej przepcha piłkę. (cel: wzmacnianie mięśni klatki piersiowej)
• j.w., stojąc w miejscu odbieranie koledze piłkę.
• j.w., mocowanie ,ale w pozycji leżąc na kocykach
• przysiad podparty, toczenie piłki głową do kolegi.
• leżenie przodem piłka lekarska przy głowie – wypchnięcie piłki lekarskiej
do współćwiczącego.
• podawanie piłki lekarskiej wyrzutem znad głowy,
Przybory : książka lub inny przedmiot
• marsz w miejscu obok ławki z książką na głowie wyciągając i napinając ciało wzdłuż jego osi.
• przekładanie książki z ręki do ręki, w dole , na górze, za plecami.
• powolne obroty wokół osi ciała z książką na głowie.
• w staniu z książką na głowie – głęboki wdech nosem i wydech ustami.
• kilkakrotne wstawanie i poprawne siadanie na ławce.
• dmuchanie na piórko. wdech nosem, wydech ustami.
• w siadzie, ręce w skurczu pionowym – krążenie ramion w przód, w górę i w tył.
• stojąc w małym rozkroku z pionowym skurczem ramion, wznosy i opusty ramion.
Przybory i przyrządy : szarfa, krzesełko lub ławka gimnastyczna
• w siadzie lub w staniu, stopy ustawione blisko siebie – prostowanie i podkurczanie palców stóp, wewnętrzne krawędzie stóp unoszą się.
• chód gąsienicą – przesuwanie się do przodu z silnym podkurczaniem
i prostowaniem stóp.
• siad skulny podparty na ławeczce lub krześle, przekładanie szarfy stopami,
• siad na krzesełku lub w staniu rzut szarfy stopą jak najdalej.
• skoki żabki do rozłożonej szarfy na podłodze i wyskoki.
• w siadzie na krzesełku zbieranie palcami stóp rozciągniętej szarfy, ćwiczenie można wykonać jedną nogą i drugą lub obunóż.
• siad klęczny przekładanie szarfy za plecami.
• siad klęczny „ukłon japoński” z naciągniętą szarfą mocno do przodu.
Przykładowe zabawy ruchowe z elementami korekcyjnymi
Dzięcioł siedzący
PRZYRZĄDY I PRZYBORY : zbędne.
ORGANIZACJA I PRZEBIEG ZABAWY:
Dzieci siedzą w siadzie skrzyżnym w pozycji skorygowanej. Na sygnał prowadzącego i podanie hasła DZIĘCIOŁ KŁUJE – uczestnicy zabawy szybko pochylają głowę w przód,
a następnie prostując naśladują dzięcioła stukającego dziobem w korę drzewa. Tułów przez cały czas zabawy powinien być wyprostowany i nieruchomy. Ruch dotyczy tylko głowy. Zabawa odbywa się w czasie np. 2 min. Wygrywa osoba, która nie popełni jednego z błędów: pochylenie tułowia, nieotrzymanie pozycji skorygowanej, albo popełni najmniej tych błędów.
ODDZIAŁYWANIA KOREKCYJNE:
• wzmocnienie mięśni prostownika grzbietu odcinka piersiowego,
• wyrobienie nawyku prawidłowej postawy.
Popatrz na brodę – popatrz na plecy.
PRZYRZĄDY I PRZYBORY: zbędne.
ORGANIZACJA I PRZEBIEG ZABAWY:
Uczestnicy zabawy siedzą na podłodze w siedzą skrzyżnym z rękoma w „skrzydełka”. Na hasło prowadzącego – POPATRZ NA BRODĘ – dzieci pochylają głowę w przód, przyciskając brodę do klatki piersiowej i kierując wzrok na dół. Na hasło – POPATRZ NA PLECY – uczestnicy zadzierają głowę mocno w tył, kierując wzrok maksymalnie za siebie, jakby chcieli zobaczyć swoje plecy. Przez cały czas tułów jest nieruchomy i wyprostowany. Zabawa odbywa się w czasie np. 1,5 min. Prowadzący wyróżnia to dziecko, które wykonywało zadanie najładniej, bez błędów, jakimi są: brak korekcji postawy w czasie zabawy oraz ruchy tułowia.
ODDZIAŁYWANIA KOREKCYJNE:
• nauka utrzymywania pozycji skorygowanej,
• zwiększenie ruchomości odcinka szyjnego kręgosłupa,
• wzmocnienie mięśni ściągających łopatki.
Schowaj się za stołeczkiem
PRZYRZĄDY I PRZYBORY: jeden stołeczek na dwie osoby.
ORGANIZACJA I PRZEBIEG ZABAWY:
Uczestnicy zabawy dobrani parami znajdują się w siadzie klęcznym (lub w klęku) po dwoje przy każdym stołeczku – po przeciwnych jego stronach. Ręce wyprostowane, dłonie oparte o stołeczek. Na hasło prowadzącego -SCHOWAJ SIĘ ZA STOŁCZKIEM – dzieci jednocześnie wykonują opad tułowia w przód ,tak aby plecy były poniżej wysokości stołeczka. Na hasło – POPATRZ NA KOLEGĘ – dzieci nie zmieniając ułożenia tułowia unoszą głowy i patrzą przed siebie. Na hasło – PATRZ NAD STOŁECZKIEM – dzieci wracają do pozycji wyjściowej. W podanej kolejności prowadzący podaje hasła, a dzieci starają się nie popełnić błędu tzn. zbyt małego opadu tułowia. Zabawa odbywa się w czasie np.1 min. Można wykorzystać ławeczkę.
ODDZIAŁYWANIA KOREKCYJNE:
• odciążenie kręgosłupa od odcinka osiowego,
• wzmocnienie mięśni prostownika grzbietu,
• wzmocnienie mięśni karku.
Pożar – Powódź
PRZYBORY I PRZYRZĄDY: 2 – 3 ławeczki.
ORGANIZACJA PRZEBIEGU ZABAWY:
W sali gimnastycznej, na jej środku ustawiane są ławeczki gimnastyczne. Uczestnicy zabawy w pozycji na czworakach poruszają się po sali. Na hasło prowadzącego – POŻAR – dzieci szybko stają w pozycji skorygowanej przy ścianie. Prowadzący sprawdza i ewentualnie poprawia postawę dzieci. Na hasło prowadzącego – POWÓDŹ – dzieci muszą usiąść na ławeczce i unieść lekko nogi, aby nie zalała ich woda. Prowadzący wyróżnia te dzieci, które poprawnie przyjmowały pozycję skorygowaną przy ścianie oraz właściwie czworakowały.
ODDZIAŁYWANIE KOREKCYJNE:
• nauka przyjmowania pozycji skorygowanej w staniu,
• odciążenie kręgosłupa od ucisku osiowego (w czworakowaniu).
Opracowanie: mgr Urszula Sadrak
mgr Anna Miszczuk