Integracja sensoryczna (SI) to proces, podczas którego układ nerwowy człowieka odbiera informacje z receptorów wszystkich zmysłów (dotyk, układ przedsionkowy odbierający ruch, czucie ciała, czyli propriocepcja, węch, wzrok, słuch, smak), następnie organizuje je i interpretuje tak, aby mogły być wykorzystane w celowym działaniu. Innymi słowy jest to reakcja adaptacyjna służąca do wykonania określonej czynności, przyjęcia odpowiedniej pozycji ciała, itp. U większości osób proces integracji sensorycznej przebiega automatycznie umożliwiając reakcje odpowiednie do wymogów otoczenia i warunkuje prawidłowy rozwój sensomotoryczny. W przypadku wystąpienia Zaburzeń Przetwarzania Sensorycznego będą pojawiać się dysfunkcje w rozwoju motorycznym, poznawczym oraz zachowaniu dziecka. Celem Terapii Integracji Sensorycznej jest dostarczenie takiej ilości odpowiednich bodźców sensorycznych, przedsionkowych, proprioceptywnych i dotykowych, aby dać możliwość prawidłowej pracy centralnego układu nerwowego.
Pożądane reakcje adaptacyjne pojawiają się w sposób naturalny, jako konsekwencja poprawy funkcjonowania układu nerwowego (kształtują się i poprawiają połączenia synaptyczne OUN).
Proces integracji sensorycznej zaczyna się od pierwszych tygodni życia płodowego i najintensywniej przebiega do końca wieku przedszkolnego. Z rozwojem integracji sensorycznej wiąże się całokształt funkcjonowania człowieka. Twórcą metody Integracji Sensorycznej jest dr A. Jean Ayres pracownik naukowy Uniwersytetu Południowo-Kalifornijskiego w Los Angeles. Do Polski metoda SI dotarła w 1993 roku, a jej rozpowszechnianiem zajęła się jedna z pierwszych współpracownic dr A. Jean-Violet F. Mass.
OBJAWY ZABURZEŃ INTEGRACJI SENSORYCZNEJ
- Nadmierna lub zbyt mała wrażliwość na bodźce dotykowe, wzrokowe, słuchowe oraz ruch, np. unikanie dotykania niektórych faktur (piasek, kasza); unikanie zabaw plasteliną, malowania palcami; problemy z manipulacją, posługiwaniem się sztućcami, nożyczkami; nieprawidłowy chwyt długopisu; nadwrażliwość na dźwięki, na światło; trudności w nauce pisania i czytania; trudności z wysłuchiwaniem poleceń; problemy z nauką jazdy na rowerze; unikanie zabaw na huśtawce, karuzeli, lub nadmierne poszukiwanie tych zabaw; kłopoty przepisywaniem z tablicy, gubienie liter, sylab; mylenie stron prawa-lewa, szczególnie gdy dziecko nie ma czasu na zastanowienie; niski próg tolerancji na bliskość innej osoby.
- Zbyt wysoki lub zbyt niski poziom aktywności ruchowej
- Zaburzenia napięcia mięśniowego
- Słaba koordynacja ruchowa (problemy te mogą dotyczyć małej lub dużej motoryki)
- Niezgrabność ruchowa
- Trudności w koncentracji, impulsywność
- Szybka męczliwość
- Wycofanie z kontaktów społecznych
- Opóźnienie rozwoju mowy, rozwoju ruchowego oraz trudności w nauce
- Słaba organizacja zachowania, brak planowania
DLA KOGO TERAPIA SI?
- Dzieci ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się, takimi jak: dysleksja, dysgrafia, dysortografia, słaba koncentracja uwagi
- Dzieci z ADHD, ADD
- Dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym
- Dzieci autystycznych
- Dzieci opóźnionych psycho-ruchowo
- Dzieci niepełnosprawnych intelektualnie
- Dzieci cierpiących na schorzenia o podłożu genetycznym (np. zespół Downa, Aspergera, Reta, Williamsa, Turnera, Kinefertera)
NA CZYM POLEGA TERAPIA?
Zajęcia terapeutyczne prowadzone z dzieckiem mają na celu kompensowanie, określonych diagnozą, deficytów i zaburzeń w integracji zmysłowej dziecka. Diagnoza oparta jest na przeprowadzeniu szczegółowego wywiadu oraz na Testach Integracji Sensorycznej. Zajęcia integracji sensorycznej w większości mają charakter aktywności ruchowej, która nakierowana jest na stymulację zmysłów. Są dostosowane do poziomu rozwojowego dziecka i mają postać „naukowej zabawy”. Dziecko będzie zachęcane i kierowane do wykonywania aktywności, które będą wyzwalać i prowokować odpowiednie, skuteczne reakcje na bodziec sensoryczny. W trakcie zajęć wykonywane będą odpowiednie dla dziecka aktywności dostarczające stymulacji przedsionkowej, proprioceptywnej oraz dotykowej. Stopień trudności tych aktywności będzie stopniowo wzrastać tak, aby wymagać od dziecka bardziej zorganizowanych i zaawansowanych reakcji. W trakcie terapii preferowane są ukierunkowane zabawy i aktywności swobodnie wykonywane przez dzieci, wyzwalające automatyczne reakcje sensoryczne, aniżeli instruowane, narzucone i ćwiczone konkretne reakcje na bodźce. Terapia jest zazwyczaj dla dziecka przyjemnością, ale jednocześnie ciężką pracą, nastawioną na osiągnięcie sukcesu, który prawdopodobnie byłby niemożliwy w całkowicie spontanicznej zabawie. Ważnym aspektem terapii jest motywacja dziecka. Powyższe cele realizowane są z wykorzystaniem różnorodnych przyrządów i pomocy terapeutycznych, takich jak: huśtawki, równoważnie, platformy, uprzęże, deskorolki, i wiele innych. Oddziałując na inną grupę zmysłów używamy np.: fakturowych pomocy sensorycznych, obciążników, przyrządów do stymulacji słuchowej, węchowej oraz wzrokowej.
EFEKTY TERAPII
Dzięki starannie dobranym ćwiczeniom w ramach terapii dziecko może poprawić:
- sprawność w zakresie dużej i małej motoryki
- uwagę i koncentrację
- zdolności wzrokowe i słuchowe
- samoświadomość i samoocenę
- funkcjonowanie emocjonalne
Ćwiczenia sensomotoryczne do wykonywania z dziećmi w domu.
- Zawijanie w koc lub kołdrę i dociskanie wzdłuż całego ciała.
- Zawijanie w koc i rozwijanie z turlaniem w obie strony -„naleśnik”
- Skakanie na piłce z uszami
- Skakanie przez gumę
- Masowanie ciała gąbkami o różnej fakturze, nazywanie masowanych części ciała, pytanie „co jest wyżej? – kolano czy łokieć?”.
- Szczotkowanie dłoni i przedramion różnymi pędzlami i szczotkami.
- Stymulacja wibracjami – urządzeniem do masażu.
- Grzebanie palcami w ryżu , grochu, makaronach (suchych).
- Wybieranie z miski jednego spośród różnego rodzaju ziaren
- Zabawy z rozpoznawaniem przy pomocy dotyku przedmiotów schowanych w pudełku lub w worku, określanie ich cech.
- Ściskanie piłeczek rehabilitacyjnych.
- Zgniatanie, darcie kawałków gazet.
- Opukiwanie opuszków palców o stół.
- Siłowanie się na ręce.
- Podskoki na: trampolinie, materacu nadmuchiwanym, piłce. W czasie podskoku osoba dorosła powinna trzymać dziecko za ręce i podciągać w górę.
- Pajace – podskoki, orzeł na piasku
- „Taczki” z trzymanie za nogi na wysokości ud, na jajowatej piłce rehabilitacyjnej, naśladowanie chodu różnych zwierząt: żaba, kaczka, pies, słoń, rak, pająk, wąż – wszystkie w pozycji „kucającej”, albo na czworakach, albo w pozycji leżącej (wąż )
- „Kołyski” na brzuchu i na plecach
- Odbijanie stopami piłki w pozycji kołyski na plecach.
- Turlanie z patrzeniem na ruchomy przedmiot
- Kręcenie się na obrotowym krześle
- Place zabaw dla dzieci
- „Kącik ciszy” dla dzieci nerwowych, silnie pobudzonych – namiot, pudło kartonowe
- Zabawy z piłkami i balonami (do balonów można wrzucić ziarna kawy, koraliki itp. – będą spadać wolniej niż piłki i łatwiej je złapać)
- Zabawy „paluszkowe”: „jadą goście..”, „sroczka kaszkę warzyła” itp.
- Chodzenie po murkach, krawężnikach konstruowanych wspólnie z dzieckiem w domu, torach przeszkód z krzeseł, koców, wałków, poduszek itp.
- Pchanie i ciągnięcie różnych przedmiotów i mebli
- „Wyciąganie” pościeli, ręczników, składanie koca
- Gra w bilę
- Rzucanie do celu
- Ćwiczenia z ciężarkami
- Przyjmowanie i utrzymywanie pozycji „bocian”, „jaskółka”, z i zamkniętymi oczami.