W momencie narodzin zdrowe dziecko nie widzi zbyt dobrze, nie potrafi poruszać się
w skoordynowany sposób, a jego smak, ani węch nie są jeszcze dostatecznie wykształcone… ale jego słuch działa doskonale i od początku życia staje się jednym z głównych źródeł informacji o świecie. Dla sieci przetwarzania słuchowego w mózgach dzieci wysokość, rytm, barwa i dynamika dźwięku są składnikami odżywczymi, które warunkują prawidłowy rozwój zdolności poznawczych.
Muzyka jest sztuką bardzo potrzebną ludziom. To ona pozwala tworzyć niepowtarzalny świat przeżyć i wzruszeń, które ubogacają nasze życie. Muzyka ma bardzo pozytywny wpływ na rozwój emocjonalny i ruchowy dziecka. Odpowiednio dobrane piosenki wspomagają naukę przedmiotów ścisłych, języków oraz samodzielności. Dziecko, które słucha piosenek bardzo szybko potrafi je zwizualizować i zrozumieć. Rozwija wyobraźnię, co w przyszłości zaowocuje w szybszym rozumieniem czytanego tekstu. Dzieci słuchające muzyki znacznie szybciej się uczą, a zdobywanie wiedzy nie stanowi dla nich problemu. Kształtuje u dzieci także podzielność uwagi oraz ma ogromny wpływ na pamięć i na twórczą wyobraźnię. Słuchanie muzyki rozwija walory poznawcze, takie jak: spostrzegawczość i czujność oraz umiejętność podejmowania decyzji poprzez wybór utworów, które się dziecku najbardziej podobają. To z kolei przekłada się na poprawne odczuwanie piękna i właściwe przeżywanie muzyki.
Małe dzieci bardzo lubią poruszać się i tańczyć w rytm muzyki. Przedszkolakom już samo śpiewanie sprawia niesamowitą radość. Już malutkie dzieci lubią rymowanki i piosenki o zabawkach, zwierzętach lub postaciach z bajek. Dzieci w wieku szkolnym mają już dość zróżnicowane upodobania związane z różnymi gatunkami muzycznymi czy wykonawcami.
Słowa i rytm piosenek mają ogromne znaczenie w kształtowaniu postaw dziecka. Poprzez odpowiednią muzykę jesteśmy w stanie wzbudzić w dziecku emocje takie jak: radość, smutek czy wzruszenie. Im wcześniej nauczymy dziecko rozpoznawać emocje, tym łatwiej będzie nam wprowadzić je w „dorosłe” życie.
Wpływ muzyki na rozwój dziecka w poszczególnych okresach:
- Okres prenatalny:
Słuch jest ważnym zmysłem i zaczyna się rozwijać już w okolicach 16 tygodnia ciąży. Dziecko już w łonie matki słyszy różnego rodzaju dźwięki: bicie serca mamy, szum płynącej krwi, a także głosy rodziców i inne bardziej intensywne odgłosy pochodzące ze świata zewnętrznego. To właśnie wtedy lekarze zalecają przyszłym mamom mówienie do dziecka, co ma pomóc w jego poprawnym rozwoju
i budowaniu więzi z pociechą. Kilkudniowe noworodki potrafią odróżnić głos matki od innych głosów, a co za tym idzie, dziecko zbiera pierwsze doświadczenia jeszcze przed urodzeniem. Puszczanie muzyki można więc rozpocząć jeszcze przed narodzinami. W związku z tym lekarze polecają kobietom w ciąży słuchanie spokojnej, kojącej, a najlepiej klasycznej muzyki.
Alfred Tomatis odkrył, że wysokie częstotliwości utworów rozwijają potencjał umysłowy dziecka. Dzięki niemu do psychologii dziecięcej został wprowadzony termin efektu Mozarta. Według badań Tomatis¢a muzyka skomponowana przez Mozarta będzie najodpowiedniejsza dla kobiet w ciąży. Jego utwory cechuje doskonała forma i struktura, a melodia i rytm łączy niemal matematyczna harmonia. Kompozycje są skomplikowane w precyzyjny i przemyślany sposób. Utwory tego artysty posiadają również wyjątkowe właściwości harmonizacji pracy serca i mózgu. Inni badacze twierdzą, że muzyka Mozarta sprzyja koncentracji, pamięci , a ponadto wpływa na umiejętności językowe, analityczne
i matematyczne. Zdaniem muzykologów, podobny efekt daje słuchanie klasycznej muzyki barokowej. Warto również dodać, że należy dobierać spokojne utwory o umiarkowanej dynamice. Jeszcze inne badania z zakresu tematyki wpływu muzyki klasycznej na rozwój dziecka dowodzą, że dzieci słuchające Mozarta zasypiają szybciej.
- Okres niemowlęcy i poniemowlęcy:
Niemowlęta bardzo chętnie słuchają piosenek śpiewanych przez rodziców. Dzieciom w tym wieku, również podoba się muzyka klasyczna, jednak musi być odpowiednio dobrana i cicho włączona, ponieważ są bardzo wrażliwe na dźwięki. Maluch eksperymentują z samodzielnym wytwarzaniem dźwięków – szkrab klaszcze w dłonie, tupie nóżkami i stuka przedmiotami ćwicząc rytm. Później zaczyna się zabawa głosem podczas zabaw i podśpiewywanie. Dzieci również reagują na muzykę spontanicznym tańcem – kołyszą się w rytm słyszanej piosenki, starają się podskakiwać, machać rączkami i nóżkami, czy ruszać biodrami.
- Okres przedszkolny i szkolny:
Podobno to najlepszy czas na naukę gry na instrumencie. Badania wykazują, że kształcenie dziecięcego słuchu najlepiej rozpocząć pomiędzy trzecim, a czwartym rokiem życia. Stąd właśnie biorą się w przedszkolach i szkołach lekcje muzyki, czy rytmiki. Zajęcia umuzykalniające są w tym wieku bardzo ważne i są organizowane na różne sposoby. Najczęściej zaleca się aktywności takie jak śpiew, słuchanie muzyki, ruch przy muzyce, zgodny z jej tempem, gra na instrumentach i wszelkiego rodzaju improwizacje muzyczne, w których dzieci mogą stworzyć coś nowego.
- Okres dojrzewania:
W tym wieku ma się już wyrobiony gust muzyczny. Dla młodzieży słuchanie określonych zespołów ma związek z całym stylem życia: sposobem myślenia, ubierania się, miejsc, które odwiedzają i ludzi, z którymi się przyjaźnią.
Muzyka:
- poprawia ogólny stan zdrowia – podczas zabaw rytmicznych towarzyszących muzyce dzieci wzmacniają swój układ nerwowy, pracują nad postawą ciała, rozwijają swoje mięśnie i korzystnie wpływają na pracę serca,
- uczy – za pośrednictwem melodii dzieci nabywają kompetencje w zakresie rozumienia świata, który je otacza,
- rozwija – dzięki muzyce dzieci dowiadują się tego, że melodie mogą mieć różny rytm, głośność, tempo, że towarzyszyć im może taniec,
- bawi – dzieci pod wpływem muzyki odczuwają radość, zabawa tańcem przy muzyce dostarcza im pozytywnych emocji,
- oddziałuje na emocje dziecka i wspiera rozwój emocjonalny – dzieci uczą się emocji, dzięki muzyce poznają czym jest np. radość, smutek, lęk, dowiadują się jak nazwać to, co w danym momencie czują i dowiaduję się, jak sobie z tym radzić,
- wspiera proces wychowania dziecka – muzyka ułatwia dziecku poznanie świata zewnętrznego, zapoznaje go z wartościami moralnymi i postawami społecznymi.
Piosenki dla dzieci pełnią bardzo ważną rolę w ich życiu. Często kształtują jego osobowość oraz wpływają na rozwój strefy poznawczej i emocjonalnej. Ważne jest, aby dać dziecku, to co dla niego najlepsze, czyli narzędzia, które ułatwią mu zrozumienie świata oraz nauczą jak funkcjonować
w społeczeństwie.
Jak muzyka wspomaga rozwój mózgu?
- aktywizuje cały mózg
- jest przetwarzana w rożnych rejonach obu półkul
- usprawnia i przyspiesza współpracę między półkulami
- melodia i rytm przetwarzane są przez struktury mózgowe odpowiedzialne za uczucia
- ręce mają w strukturach korowych ogromną reprezentację, a ich aktywność stymuluje wiele struktur neuronalnych
Dlaczego nie disco-polo?
- nieodpowiednie dla dzieci treści i teksty
- niegramatyczne i niepoprawne słownictwo
- większość piosenek brzmi tak samo – „na jedno kopyto”
- treści piosenek uprzedmiotawiają (w szczególności kobiety)
- często wykonawcy śpiewają nieczysto
BIBLIOGRAFIA
„Podstawy muzykoterapii”; red. K. Stachyra; Lublin 2014
„Zasłuchany mózg”; D. Levitin; Kraków 2016
„Arte terapie dla dzieci i młodzieży”; T. Stegemann, M. Hitzeler, M. Blotevogel; Gdańsk 2015
„Wprowadzenie do muzykoterapii”; L. Konieczna – Nowak; Kraków 2017
Opracowanie:
wychowawczynie oddziału IV
Ewa Lipczyńska, Katarzyna Chełminiak, Renata Rokoszna