Zachowania agresywne obserwować można coraz częściej i u małych dzieci w wieku przedszkolnym. Sytuacje takie zdarzają się zarówno w środowisku domowym jak i przedszkolnym. Agresja u dzieci w tym wieku może przybierać różne formy. Mogą być to wybuchy złości, ataki fizycznie w stosunku do innych, ataki słownie (krzyk,a nawet przekleństwa) . W innych sytuacjach zdarza się niszczenie czyjejś własności, rzucanie przedmiotami, tupanie nogami. Powodem takich zachowań może być niezaspokojeni jednych z podstawowych potrzeb człowieka: miłości i bezpieczeństwa. Jednak jest ich znacznie więcej.
Ch. N. Cofer i M. H. Appley podają cztery różne przyczyny agresji:
- Agresja jako instynkt – która powstała na drodze ewolucji i jest potrzebna do utrzymania gatunku. Jest to agresja naturalna i konieczna w walce o byt.
- Agresja jako reakcja na frustrację-czyli stan, który cechuje się niepokojem, przygnębieniem, jest skutkiem niemożności zrealizowania nakreślonego sobie uprzednio celu bądź niezaspokojeniem jakiś potrzeb. Czasem doprowadzić może do zaburzeń nerwicowych.
- Agresja jako nawyk-rodzi się z intensywności, częstości doznanych przykrości, napaści, frustracji. Duży wpływ na utrwalanie tego typu agresji ma wzajemne oddziaływanie członków grup nieformalnych, temperament człowieka oraz brak tolerancji.
- Agresja jako nabyty popęd- przejawiający się emocjonalnej reakcji gniewu. Stopnie przejawiania gniewu są bardzo zróżnicowane: od niezadowolenia poprzez oburzenie aż do złości.
Przeciwdziałanie niepożądanym zachowaniom jest dość skomplikowane i wymaga ścisłej współpracy między domem, a środowiskiem przedszkolnym.
- Aronson przedstawia następujące sposoby redukowania agresji:
- Argumentacja rozumowa- technika tłumaczenia (stosowana we wczesnym dzieciństwie)
- Redukowanie i racjonalizowanie kar
- Nagradzanie pozytywnych zachowań dziecka, dostrzeganie jego starań, poprawy zachowania
- Trening „głośnego myślenia”, celem, którego jest nauczenie rozwiązywania problemów w sposób dojrzały a przez to zmniejszenie zachowań agresywnych
- Rozwijanie u dzieci empatii – zdolności jednostki do rozumienia uczuć i myśli drugiej osoby
- Modyfikacje postaw rodzicielskich – uczenie rodziców prawidłowej komunikacji ze swoimi dziećmi
Dobrym pomysłem do zastosowania w grupie przedszkolnej są zabawy mające na celu niwelowanie agresywnych zachowań i wyciszanie grupy:
- Papierowa wojna – zabawa na opanowanie i przezwyciężanie złości i agresji. Dzieci podzielone na dwie grupy obrzucają się kulkami zrobionymi z pogniecionych gazet.
- Ekspresja emocji – czyli mimiczne odwzorowanie wybranego uczucia w taki sposób, by reszta dzieci potrafiła je odgadnąć.
- Start rakiety – dzieci np. tupią nogami zaczynając cicho i powoli, a potem coraz głośniej i szybciej.
- Ludzie do ludzi – zabawa przy muzyce, na przerwę witanie się różnymi częściami ciała z kolegą.
- Rundka z misiem – kończenie zdania „Miś jest wesoły gdy/smutny gdy…”
- Iskierka przyjaźni – na przerwę w muzyce podajemy ręce napotkanym kolegom.
Dobrym rozwiązaniem jest również zastosowanie muzyki relaksacyjnej, zabaw ruchowych oraz bajek terapeutycznych.
Z całą pewnością należy pamiętać również o stosowaniu dobrego przykładu i w sytuacjach konfliktowych, jakie zdarzają się w domu. Należy unikać przemocy werbalnej względem siebie oraz starać się w sposób konstruktywny rozwijać wszelkie sytuacje problemowe. Musimy pamiętać, że dzieci są świadkami naszych zachowań i powielają je na zewnątrz.
Istotną rolę pełnią tu też bajki oglądane przez dziecko. Dobrze jest zwracać uwagę na treści i przekaz jaki niosą. Ważne jest też czytanie dzieciom utworów literackich, które wskazują odpowiednie sposoby zachowania się. Przede wszystkim pamiętajmy o czasie dla własnego dziecka poświęconym na różne aktywności, który przyniesie obopólne korzyści.
Bibliografia
- Wychowanie bez porażek w szkole /Gordon/
- Agresja u dzieci /J. Grochulska/
- Dziecko ofiara przemocy /Jundził/
- Człowiek istota społeczna /E. Aronson/
- Psychologia społeczna /S. Mika/
- Spójrz inaczej na agresję /A. Kołodziejczyk, E. Czermierowska/
Opracowanie: mgr Diana Jastrząb